जपानमधील दक्षिणेकडील टोकारा बेटांमध्ये गेल्या काही दिवसांपासून भूकंपाचे सतत धक्के बसत आहेत. गेल्या दोन आठवड्यांमध्ये या भागात सातशेपेक्षा अधिक लहान-मोठे भूकंप नोंदवले गेले असून, नागरिकांमध्ये भीतीचे वातावरण निर्माण झाले आहे. जपानमधील नागरिकांमध्ये वाढलेली अस्वस्थता आणि सोशल मीडियावर फैलावलेली ‘मांगा भविष्यवाणी’ यामुळे या घटनांना अंधश्रद्धेचा, भीतीचा आणि अपप्रचाराचा वासही आला आहे.
भूकंप विज्ञानाने आजवर बरीच प्रगती केली असली तरी, भूकंपाची वेळ, ठिकाण आणि तीव्रता यांचा अचूक अंदाज अजूनही शक्य झालेला नाही. त्यामुळे टोकारा बेटांवर आलेले सततचे धक्के हे किती गंभीर आहेत, हे ठामपणे सांगता येत नाही. तथापि, यामुळे स्थानिक लोकसंख्येमध्ये भय निर्माण झाले असून, अनेकांनी सुरक्षित भागात स्थलांतर करण्यास सुरुवात केली आहे.
या पार्श्वभूमीवर जपानमधील ‘नांकाई ट्रफ भूकंप’ या ऐतिहासिक भीतीला पुन्हा उजाळा मिळत आहे. वैज्ञानिकांचे म्हणणे आहे की, पुढील तीस वर्षांत या भूकंपाची शक्यता तब्बल ऐंशी टक्क्यांहून अधिक आहे आणि यामध्ये त्रिशत हजारांहून अधिक मृत्यू होऊ शकतात, असे काही अभ्यास अहवाल स्पष्ट करतात. या पार्श्वभूमीवर टोकारा बेटांवरील लक्षणं दुर्लक्ष करून चालणार नाहीत.
पण या घडामोडींमध्ये खरे धोकादायक आहे ते तथ्यांपेक्षा अफवांचं प्रमाण जास्त असणं. १९९९ साली प्रसिद्ध झालेल्या या जपानी मांगा पुस्तकात सात जुलै २०२५ रोजी मोठा भूकंप आणि त्सुनामी होईल, असा उल्लेख होता. याच तारखेच्या आसपास टोकारा बेटांमध्ये शेकडो भूकंपांचे धक्के जाणवल्याने सोशल मीडियावर भीतीचे वातावरण पसरले. पण वैज्ञानिकांनी स्पष्ट केलं आहे की या मांगा भविष्यवाण्यांचा आणि प्रत्यक्ष घटनांचा वैज्ञानिक संबंध नाही.
या संपूर्ण परिस्थितीत, जपानसारखा अत्याधुनिक देशसुद्धा अजूनही निसर्गाच्या अनिश्चिततेपुढे असहाय आहे, हे पुन्हा एकदा सिद्ध होत आहे. आपल्या देशांसाठीही ही परिस्थिती एक इशारा आहे. आपत्ती व्यवस्थापन, जनजागृती, आणि शास्त्रशुद्ध माहितीचा प्रचार हीच खरी भूकंपसुरक्षा आहे. अफवा, अंधश्रद्धा आणि भीती यावर विश्वास ठेवण्याऐवजी विज्ञान, योजना आणि सजगतेचा मार्ग स्वीकारणं हाच खरा पर्याय आहे.
