भारतीय संरक्षण तंत्रज्ञानाचा अभिमान असलेले ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र आता केवळ भारतापुरते मर्यादित राहिलेले नाही, तर जगभरात त्याची मागणी झपाट्याने वाढत आहे. ‘ऑपरेशन सिंदूर’ या यशस्वी मोहिमेनंतर भारताच्या या सुपरसॉनिक क्षेपणास्त्राबाबत अनेक देशांनी रस दाखवला आहे. फिलिपाईन्सनंतर व्हिएतनाम, इंडोनेशिया, सौदी अरेबिया, ब्राझील, इजिप्त, कतर यासह एकूण पंधरा देशांनी ब्रह्मोस खरेदीसाठी स्वारस्य दर्शवले आहे.
आश्चर्याची बाब म्हणजे, भारताचा शेजारी आणि प्रतिस्पर्धी देश चीनने देखील ब्रह्मोसचे खुले कौतुक केले आहे. चीनमधील ‘साऊथ चायना मॉर्निंग पोस्ट’ या दैनिकाने याला “धोकादायक क्षेपणास्त्र” असे संबोधले आहे. युक्रेन-रशिया युद्धाच्या पार्श्वभूमीवर, अशा क्षेपणास्त्रांच्या अचूकतेची आणि सामरिक सामर्थ्याची जगाला नव्याने जाणीव होत आहे.
ब्रह्मोस ही भारत आणि रशिया यांची संयुक्त निर्मिती आहे. या सुपरसॉनिक क्षेपणास्त्राची गती Mach 2.8 ते Mach 3.0 असून, ते विविध प्लॅटफॉर्मवरून डागले जाऊ शकते – उदा. जमिनीवरून, जहाजांवरून, आणि लढाऊ विमानांवरून. याची जास्तीत जास्त मारक क्षमता सध्या सुमारे आठशे किलोमीटर पर्यंत वाढवण्यात आली आहे.
जगभरातील संरक्षण विश्लेषकांचे म्हणणे आहे की युक्रेन युद्धानंतर जागतिक शक्तींमध्ये अचूक आणि वेगवान क्षेपणास्त्रांची मागणी वाढली आहे. अशा पार्श्वभूमीवर भारताचे ब्रह्मोस हे क्षेपणास्त्र जागतिक बाजारात अत्यंत स्पर्धात्मक पर्याय बनले आहे. विशेषतः, कमी वेळेत अचूक लक्ष्य भेदण्याची क्षमता हे ब्रह्मोसचे प्रमुख वैशिष्ट्य आहे.
ब्रह्मोसची वाढती निर्यात ही भारताच्या ‘आत्मनिर्भर भारत’ या धोरणाला चालना देणारी बाब ठरली आहे. यामुळे भारताचा जागतिक सामरिक प्रभाव वाढत आहे. तसेच, ब्रह्मोसची विक्री भारतासाठी केवळ आर्थिक उत्पन्नाचे साधन नसून सामरिक संबंध दृढ करणारी गोष्ट ठरते आहे – विशेषतः जेव्हा जग युक्रेनसारख्या संघर्षांनी अढळले आहे.
