सिंधुदुर्गातील सावंतवाडी तालुक्यात सोनुर्ली नावाचे एक गाव आहे. या गावची स्थानिक देवता श्री देवी माऊली फार प्रसिद्ध आहे. देवीच्या कृपाकटाक्षाने फार पूर्वीपासून आत्तापर्यंत लाखो लोक पावन झाले आहेत. या पवित्र स्थानाला ‘दक्षिण कोकणचे पंढरपूर’ असे म्हणतात. देवीचे तेजस्वी रुप मन हरखून नेणारे आहे. दरवर्षी होणारा सोनुर्ली माऊली देवीचा जत्रोत्सव ‘लोटांगणाची जत्रा’ म्हणून प्रसिद्ध आहे. श्री देवी माऊली देवस्थान हे जिल्ह्यासह राज्यात जागृत देवस्थान म्हणून प्रसिध्द आहे. देवीच्या या वार्षिक जत्रोत्सवासाठी राज्यभरातून लाखो भाविक उपस्थित राहून देवी माऊलीचे दर्शन घेतात. मुंबई, गोवा, कोल्हापूर, रत्नागिरी आदी भागातून हजारो भाविक या यात्रेसाठी येतात.
जत्रोत्सवासाठी माऊली मंदिराची व परिसराची स्वच्छता, रंगरंगोटी करण्यात येते. सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील ज्या काही मोठ्या जत्रा आहेत, त्यांची सुरुवात सोनुर्लीच्या जत्रेपासून होते. कोजागिरी पौर्णिमेच्या जागराने जत्रोत्सवाची चाहूल लागते. या जागरांची सुरुवात कार्तिक पौर्णिमेला होते.
सुमारे पाचशे वर्षांहून अधिक वर्षांची परंपरा लाभलेले हे मंदिर आहे. सोनुर्ली हे गाव लाकडी खेळण्यांसाठी प्रसिद्ध असलेल्या सावंतवाडी तालुक्यात आहे. सावंतवाडीतून या गावी जाण्यासाठी एस टी बसेस असतात. सावंतवाडी शहरापासून हे गाव साधारण १८ किमी. अंतरावर असून जवळपास २५०० इतकी लोकसंख्या आहे. अलीकडेच या मंदिराचे बांधकाम करण्यात आले असून सुंदर प्रशस्त मंदिर मनोवेधक आहे. माऊलीचा जत्रोत्सव ‘लोटांगणाची जत्रा’ म्हणून प्रसिद्ध आहे. देवीला भाविक लोटांगणाचा नवस बोलतात. नवस पूर्ण होऊन मनोकामना पूर्ण झाल्यानंतर लोटांगण घालून नवसफेड केली जाते. रात्री उशिरापर्यंत हा सोहळा सुरू असतो.
देवीची प्रचिती अनेकांना आहे. त्यामुळे येथे भाविक लोटांगण, तुलाभार करण्याचा नवस बोलतात. जत्रेदिवशी रात्री महिला उभ्या राहून संपूर्ण मंदिराभोवती प्रदक्षिणा घालतात. पुरुष भाविक जमिनीवर झोपून लोटांगण घालतात. ही लोटांगणे पाहण्यासाठी प्रचंड गर्दी होते. जत्रेच्या दुसऱ्या दिवशी तुलाभार केला जातो. ज्या व्यक्तीविषयी नवस बोलला गेला असेल, त्या व्यक्तीला तराजूच्या एका पारड्यात बसवून दुसऱ्या पारड्यात त्याच्या वजनाइतक्या वस्तू घालून त्या देवस्थानास देणगी स्वरूपात प्रदान केल्या जातात. सोनुर्लीतील हे मंदिर पाहण्यासाठी, देवीचे दर्शन घेण्यासाठी एरव्हीसुद्धा आवर्जून पर्यटक व भाविक येत असतात. हे देखणे मंदिर पाहताक्षणी मन वेधून घेते.
