चीनने तिबेटमधील ब्रह्मपुत्रा नदीच्या प्रवाहावर जगातील सर्वात मोठं जलविद्युत धरण उभारण्याचा निर्णय घेतला असून, त्याच्या बांधकामालाही सुरुवात झाली आहे. हा प्रकल्प यारलुंग झांगपो या ब्रह्मपुत्रेच्या तिबेटमधील भागावर उभारला जात आहे. या धरणामुळे चीनच्या वीजउत्पादनात लक्षणीय वाढ होणार असल्याचे अधिकृत सूत्रांनी सांगितले आहे.
या प्रकल्पाच्या माध्यमातून दरवर्षी सुमारे तीनशे अब्ज किलोवॅट तास वीज निर्मिती होणार असून, तो जगातील सर्वात मोठा जलविद्युत प्रकल्प ठरणार आहे. चीनच्या पंतप्रधानांच्या उपस्थितीत या महाकाय धरण प्रकल्पाचे काम सुरू करण्यात आले. चीनचा उद्देश स्वच्छ ऊर्जा निर्मितीत आघाडी घेण्याचा आहे.
मात्र, या धरणामुळे भारत आणि बांगलादेशच्या नदीप्रवाहावर परिणाम होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. ब्रह्मपुत्रा नदी भारतात अरुणाचल प्रदेश, असम आणि शेवटी बांगलादेशमध्ये प्रवेश करते. या धरणामुळे नदीच्या प्रवाहात अडथळा निर्माण होऊन भारतात पूर किंवा दुष्काळाची स्थिती उद्भवू शकते, अशी भीती तज्ज्ञांनी व्यक्त केली आहे.
भारताने यापूर्वी चीनकडे जलसंपत्तीच्या वापराबाबत पारदर्शकता ठेवावी आणि खालच्या भागातील देशांच्या हितांची काळजी घ्यावी, अशी मागणी केली होती. मात्र चीनकडून अद्याप कोणतीही जलकरारात्मक हमी मिळालेली नाही. त्यामुळे भारताने या प्रकल्पाबाबत आपली चिंता पुन्हा एकदा व्यक्त केली आहे.
या धरणामुळे केवळ जलप्रवाहावरच नव्हे, तर स्थानिक पर्यावरण, जैवविविधता आणि तिबेटमधील भूगर्भीय स्थिरतेवरही मोठा परिणाम होणार असल्याची शक्यता आहे. अनेक आंतरराष्ट्रीय पर्यावरण संस्थांनी या प्रकल्पावर टीका केली असून, चीनने प्रकल्पाचे पर्यावरणीय परिणाम गंभीरतेने विचारात घ्यावेत, अशी मागणी केली आहे.
